Przegrzewanie silnika – przyczyny i skutki

Co to jest przegrzewanie silnika?

Silnik spalinowy - benzynowy i diesla (także stosowany w nowoczesnych układach hybrydowych) rozgrzewa się w trakcie pracy do bardzo wysokich temperatur. Dlatego też każda jednostka napędowa współpracuje z układem chłodzenia, który utrzymuje właściwą temperaturę silnika (temperaturę roboczą), a także oddaje nadmiar ciepła do ogrzewania wnętrza kabiny. Za chłodzenie silnika odpowiedzialny jest też olej silnikowy.

Producent samochodu (a dokładnie, producent silnika, bo koncerny często pozyskują jednostki napędowe od konkurencji) określa bezpieczną temperaturę pracy silnika spalinowego. Standardowo płyn chłodniczy w takiej współczesnej jednostce napędowej nie powinien osiągać wartości większych niż 110 – 120 st. Celsjusza przy bardzo dużym obciążeniu jednostki napędowej.

Temperatura płynu chłodniczego jest monitorowana przez czujnik, którego element pomiarowy jest zanurzony w płynie. Sam czujnik jest połączony przewodem ze sterownikiem silnika. Wskazania dotyczące temperatury płynu kierowca może obserwować na desce rozdzielczej. Bez względu na to, czy do standardowa deska z manualnymi wskaźnikami, czy nowoczesny ekran LED, zawsze znajdzie się tam wskaźnik temperatury silnika. Jeśli temperatura płynu chłodniczego rośnie ponad ustalone wartości, widać to na wskaźniku. Przekroczenie granicznych wartości to właśnie przegrzewanie silnika.

Skutki przegrzewania silnika w samochodzie

Przegrzewanie silnika sprawia, że wszystkie najważniejsze uszczelki ulegają przyspieszonemu zużyciu. To właśnie przegrzewanie jednostki napędowej jest bezpośrednią przyczyną uszkodzenia uszczelki pod głowicą silnika, niszczy też uszczelkę pod pokrywą zaworów oraz uszczelki wału korbowego i wału rozrządu. Tylko wymiana uszczelki pod pokrywą zaworów jest w miarę nieskomplikowana i niezbyt droga. W pozostałych przypadkach naprawy są drogie.

Przegrzewanie silnika znacząco przyspiesza zużycie pracujących, metalowych części silnika.

Od przegrzewania już niedaleko do zatarcia silnika. Olej silnikowy również ma graniczne wartości, w których może zapewniać silnikowi ochronę. Po ich przekroczeniu rozpoczyna się degradacja oleju. Traci on swoje właściwości i na koniec znika ochronny film, który chronił metalowe części silnika przed zatarciem.

Typowe powody przegrzewania silnika w samochodzie

To nieprawda, że silnik może się przegrzać tylko w trakcie gorącego dnia albo podczas jazdy w korku. Do przegrzania może dojść także w środku mroźnej zimy.

Co może spowodować przegrzanie silnika?

• Niska wydajność układu chłodzenia spowodowana przez brak płynu chłodniczego. Im mniej płynu, tym mniejsza skuteczność układu chłodzenia. Źródło problemu to najczęściej wycieki płynu chłodniczego z układu. Należy sprawdzić chłodnicę samochodu, miejsca przyłączenia węży układu chłodzenia do chłodnicy i do silnika, króciec układu chłodzenia. Płyn chłodniczy jest zazwyczaj kolorowy. Ślady po wyciekającym płynie powinny być widoczne pod autem.

• Niska wydajność układu chłodzenia na skutek złego płynu chłodniczego. Wcześniej napisałem, że układ chłodzenia w nowoczesnym samochodzie może wymagać od płynu chłodniczego odporności na zagotowanie się nawet w temperaturze 120 st. C. Jeśli w układzie jest woda, to zagotuje się już w temperaturze 100 st. C. Podobnie jeśli w układzie będzie źle dobrany koncentrat chłodniczy (za mało koncentratu, za dużo wody).

• Mała wydajność układu chłodzenia na skutek problemów z chłodnicą auta. Jeśli wcześniej była stosowana woda w układzie albo koncentrat płynu chłodzącego był mieszany z wodą kranową, to chłodnica może być zapchana przez kamień kotłowy. Można próbować ją wypłukać specjalnym środkiem. Ale może być za późno. Zazwyczaj najlepsze wyjście w przypadku zapchania, korozji albo uszkodzeń mechanicznych chłodnicy to jej wymiana na nową.

• Brak chłodzenia podczas postoju na skutek awarii wentylatora chłodnicy. Wentylator chłodnicy załącza się najczęściej w trakcie gorących dni, jazdy w korku i na postoju, kiedy pęd powietrza nie jest w stanie schładzać chłodnicy. Jeśli wentylator się nie włączy, dojdzie do przegrzania silnika. Powodem awarii może być uszkodzenie czujnika temperatury płynu chłodzącego, napędu elektrycznego lub przewodu zasilającego (w przypadku wentylatora elektryczne) albo uszkodzenie sprzęgła wiskotycznego, które napędza wentylator.

• Zabudowanie chłodnicy, przez co pęd powietrza nie jest jej w stanie chłodzić. Czy ktoś jeszcze pamięta specjalne maskownice na atrapę chłodnicy, stosowane 30 lat temu, które miały pomóc silnikom się rozgrzać w trakcie mrozu? Dalej są, choć obecnie są bardzo rzadkie. Niektórzy kierowcy lubią też tuningować swoje auta. Zastosowanie niefabrycznej atrapy z innym niż do tej pory wlotem powietrza (mniejszym), tak samo jak zderzaka, może obniżyć skuteczność pracy chłodnicy.

• Uszkodzenie czujnika temperatury płynu chłodzącego. Przez to czujnik może aktywować wentylatora elektrycznego. Uszkodzony czujnik może też doprowadzić do przegrzania jednostki. Jego awaria powinna spowodować zapalenie się kontrolki check engine na desce rozdzielczej i zapisanie błędu w pamięci sterownika.

• Awaria termostatu. W przypadku standardowego termostatu może dojść do jego zablokowania w pozycji zamkniętej. Pomimo rozgrzewania się płynu, termostat nie otwiera się i płyn chłodniczy nie przepływa przez chłodnicę. To powoduje, że temperatura płynu bardzo szybko rośnie.

W nowszych samochodach stosowane są termostaty sterowane elektroniczne. Nie działają one tylko w dwóch pozycjach (zamknięty – otwarty), lecz stopień ich otwarcia jest sterowany przez sterownik silnika. Zepsuć może się wiele rzeczy. Awaria termostatu sterowanego elektronicznie powinna spowodować zapalenie się kontrolki check engine i zapisanie błędu w pamięci sterownika, który można odczytać za pomocą urządzenia diagnostycznego.

• Uszkodzenie pompy cieczy chłodzącej. W przypadku standardowej, napędzanej przez rozrząd lub dodatkowy pasek, najczęściej powodem awarii są łożyska, które bardzo głośno hałasują.

Jednak więcej problemu może sprawić awaria pompy cieczy chłodzącej z napędem elektrycznym. Takie pompy są stosowane w niektórych autach od wielu lat. Są do tego bardzo drogie w porównaniu do standardowych pomp. W przypadku pompy cieczy chłodzącej z napędem elektrycznym uszkodzeniu może ulec sterownik pompy, silnik elektryczny albo dodatkowe elementy.

• Przeróbki silnika, najczęściej tuning mający na celu podniesienie mocy jednostki napędowej. Większa moc silnika powinna wiązać się z większą wydajnością układu chłodzenia. Tymczasem mało kto o tym pamięta. I silnik, w dodatku poddawany agresywnej jeździe, przegrzewa się.

O czym warto pamiętać, kiedy silnik się przegrzewa?

Trzeba przede wszystkim jak najszybciej zareagować, aby nie dopuścić do zatarcia jednostki. W tym celu spokojnie zjedź z drogi na bezpieczne miejsce parkingowe. Wyłącz silnik, podnieś maskę. Odczekaj minimum 30 minut. Pamiętaj, że silnik jest bardzo gorący, tak samo jak płyn w układzie chłodzenia. Nie odkręcaj korka chłodnicy, dopóki silnik nie będzie chłodny.

Sprawdź, co jest powodem awarii. Jeśli brak płynu, dolej wody zdemineralizowanej i dojedź do domu lub warsztatu. W przypadku uszkodzonego wentylatora staraj się unikać korków i zatłoczonych dróg,

W pozostałych przypadkach wezwij lawetę.

Michał Lisiak