Polski Fiat 126p - 50 lat temu zaczął motoryzować Polskę
Okres PRL-u nie był dla Polski łatwy, także pod względem motoryzacji: potrzebny był tani pojazd, który poprawi mobilność Polaków. Fiat 126p choć mały, niewygodny i spartańsko wyposażony, wywiązał się z tej roli świetnie. W lipcu br. Maluch obchodzi 50-lecie startu produkcji w Polsce.
Historia Fiata 126 rozpoczęła się we Włoszech pod koniec lat 60. XX wieku, kiedy planowano następcę produkowanego od 1957 roku Fiata 500 Nuova. O tym ostatnim mówi się zresztą, że zmotoryzował Włochy. We wrześniu 1972 roku w Cassino we Włoszech zaprezentowano Fata 126, a w listopadzie auto miało polską premierę na Placu Defilad w Warszawie.
Początki polskiej historii popularnego „Malucha” sięgają końcówki lat 60., kiedy polskie władze komunistyczne poszukiwały licencjodawcy auta klasy popularnej. Negocjacje prowadzono z takimi markami, jak m.in. Citroen, Renault, Toyota, Volkswagen oraz Ford. Z uwagi na ograniczone środki strona polska proponowała zagranicznym rozmówcom spłatę licencji w postaci gotowych pojazdów, bądź także części do nich. Na takie warunki zgodził się włoski Fiat, z którym ostatecznie w 1971 roku Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego Pol-Mot podpisało umowę o współpracy technicznej i licencyjnej, dotyczącej Fiata 126.
W efekcie podpisanego kontraktu, Wytwórnię Sprzętu Mechanicznego w Bielsku-Białej przekształcono 1 stycznia 1972 roku w Fabrykę Samochodów Małolitrażowych (FSM). Pierwszy Polski Fiat 126p został zmontowany z włoskich części 6 czerwca 1973 roku, zaś oficjalnie produkcja seryjna Malucha ruszyła 22 lipca 1973 roku.
Cenę Polskiego Fiata 126p ustalono na 69 tys. zł, gdy średnia pensja wynosiła wówczas 3-4 tys. zł, a więc na "Malucha" trzeba było pracować średnio półtora roku. Polska Kasa Oszczędności już w lutym 1973 roku uruchomiła przyjmowanie przedpłat na zakup auta. Pierwsze sfinansowane w ten sposób Polskie Fiaty 126p posiadacze przedpłat mieli otrzymać w 1977 roku, bądź wcześniej, metodą losowania.
Maluch produkowany był w Polsce nieprzerwanie przez 27 lat, od 1973 do 2000 roku. W międzyczasie auto poddawano rozmaitym zmianom. W latach 80. Polski Fiat 126p otrzymał inne felgi, zderzaki z tworzywa sztucznego, a także nową deskę rozdzielczą. Maluch z lat 80. określany jest jako 126 FL.
Ośrodek Badawczo Rozwojowy (OBR-FSM) pracował nad różnymi wersjami pojazdu. Do produkcji seryjnej trafiły m.in. Fiat 126 BIS (1987-1991) oraz BOSMAL, czyli kabriolet. Niestety Maluchy w wersji Bombel (pick-up), wersja z przednim napędem oraz wariant kombi, pozostały jedynie prototypami.
Choć Maluch wytwarzany był do 2000 roku, już w 1992 roku miał następcę, w postaci produkowanego w Polsce Fiata Cinquecento. W 1994 roku przeszedł ostatnią w swojej karierze modernizację. Auta z okresu produkcji 1994-2000 noszą oznaczenie 126el, a potocznie mówi się o nich Elegant. Wersję tę rozpoznać możemy po wygładzonych bokach auta oraz cienkiej, czarnej listewce wzdłuż nich. Elegant otrzymał też kilka elementów wnętrza od Fiata Cinquecento oraz kierunkowskazy boczne.
Minusem tej ostatniej serii Malucha była szybko postępująca korozja. Na koniec produkcji modelu została wypuszczona pożegnalna wersja Happy End. Wyprodukowano wówczas 500 czerwonych i 500 żółtych aut. Dziś Maluch to w ogóle poszukiwany youngtimer, zaś auta w wersji Happy End, nawet w złym stanie technicznym, wystawione w ogłoszeniu szybko znajdują nabywców i to za relatywnie niemałe kwoty.
W 1994 r. powstał na zamówienie Fiat Auto Poland film promocyjny, zapowiadający wejście na rynek Fiata 126p w wersji EL. Film doceniło jury Międzynarodowego Festiwalu Filmu i Multimediów AutoVision we Frankfurcie, przyznając w 1995 r. nagrodę za zdjęcia i montaż w kategorii filmów z branży motoryzacyjnej.
Ogółem wyprodukowano 4 mln 671 tys. 586 sztuk Fiata 126, w tym 3 mln 318 tys. 674 szt. w Polsce, w tym 1 mln 152 tys. 325 szt. w Bielsku-Białej, a w Tychach 2 mln. 166 tys. 349 szt. We Włoszech powstało 1 352 912 Maluchów. W latach 1975–1992 wyeksportowano aż 897 316 Polskich Fiatów 126p. Co ciekawe, można je spotkać m.in. na Kubie, w Egipcie, w Australii czy w Chinach, przy czym w Państwie Środka Maluchy były wykorzystywane jako taksówki.
Dane IBRM Samar wskazują, że w Polsce obecnie zarejestrowanych jest około 1,9 mln Fiatów 126p. Przy czym aż 95,41 proc. z nich to tzw. "martwe dusze", czyli samochody niewyrejestrowane, gdzie upłynęło ponad 10 lat od pierwszej rejestracji, lecz w okresie 6 lub więcej lat nie pojawił się żaden komunikat o aktualizacji, pochodzący od organów rejestrujących. Zaledwie 4,49 proc ogółu zarejestrowanych Maluchów (87,5 tys. szt.) można jeszcze spotkać na polskich drogach. Jeśli chodzi o źródło pochodzenia, z polskich salonów wyjechało 87 070 aut, zaś z importu prywatnego pochodzi 383 szt.
Najwięcej (9116 szt.) spośród obecnie zarejestrowanych w Polsce Maluchów zostało wyprodukowanych w 1999 roku, czyli ostatnim pełnym roku produkcji (koniec produkcji - wrzesień 2000).
Według danych IBRM Samar najwięcej egzemplarzy Malucha zarejestrowanych jest w województwach: wielkopolskim (10 761), mazowieckim (10 417), śląskim (9869), małopolskim (9003) i podkarpackim (7125). W woj. łódzkim zarejestrowanych jest 6277 małych Fiatów, w dolnośląskim 5673, w lubelskim 5253, w kujawsko-pomorskim 4251, pomorskim 3376, opolskim 3273, świętokrzyskim 3232, warmińsko-mazurskim 2640, podlaskim 2322, zachodniopomorskim 2209 i w lubuskim 1772.
Kolejny ciekawy aspekt dotyczący Polskich Fiatów 126p, to tablice, na jakie zarejestrowane są te auta. Nasze dane wskazują, że z liczby 87 453 zarejestrowanych w Polsce Maluchów 2199 egzemplarzy ma zabytkowe tablice (żółte), 433 auta mają tablice indywidualne, kilkanaście sztuk - tablice tymczasowe, a dwa Maluchy mają tablice dyplomatyczne. Pozostałe zarejestrowane są na zwyczajne, standardowe tablice.
Ciekawą sprawą są także dane dotyczące lat w jakich wyprodukowane zostały obecnie zarejestrowane Maluchy. Najwięcej (53 537 sztuk) opuściło fabrykę w latach 90., 23 977 aut jest z lat 80, .5128 sztuk to Maluchy z roku 2000, czyli ostatniego roku produkcji. Pocieszające jest, że aż 4788 zarejestrowanych w Polsce Maluchów wyprodukowano w latach 70., czyli pierwszych latach produkcji. Z kolei 23 sztuki wśród wszystkich zarejestrowanych, to auta nierozpoznane, prawdopodobnie tzw. składaki.
Maluch przez blisko 30 lat był w Polsce podstawowym samochodem w rodzinie, autem które zmotoryzowało Polaków. Dziś najpopularniejszym modelem na rynku polskim wśród indywidualnych klientów jest Toyota Yaris Cross, czyli mały crossover zaliczany do segmentu B. Yaris Cross to model oferowany od 2021 roku, nowoczesny i ekonomiczny. Malucha i Yarisa Cross dzieli przepaść technologiczna, lecz łączy jedno – pomimo niewielkich rozmiarów były (Maluch) i są (Toyota Yaris Cross) dla wielu polskich rodzin podstawowym autem rodzinnym.
konsultacja: Wojciech Drzewiecki i Dariusz Balcerzyk, infografika: Michał Hadyś