Hamulec ręczny: jak działa, jak rozpoznać jego awarię i jak ją usunąć?

We współczesnych autach premium, hamulec ręczny jest zastępowany przez Elektroniczny Hamulec Parkingowy EPB. W niektórych pojazdach zastosowano nożny hamulec parkingowy. Jednak w większości samochodów standardowy hamulec ręczny jest dalej stosowany. Jego dźwignia, pokryta ekoskórą, znajduje się w tunelu środkowym. Trzeba jednak pamiętać o tym, że hamulec ręczny także jest podatny na awarie. Zazwyczaj psuje się w trakcie zimy, kiedy auto jest narażone na działanie wilgoci, która zamarza.

Działanie hamulca ręcznego sprawdzane jest w trakcie corocznego przeglądu technicznego w Stacji Kontroli Pojazdów. Diagnosta sprawdza siłę działania hamulca. Auto z niesprawnym hamulcem ręcznym nie przejdzie przeglądu.

Jak działa hamulec ręczny?

Obsługa hamulca ręcznego jest prosta. W tunelu środkowym, przeważnie za dźwignią zmiany biegów, znajduje się dźwignia hamulca ręcznego. Jeśli kierowca chce zatrzymać auto, zaciąga hamulec z odpowiednią siłą. Na desce rozdzielczej zapala się kontrolka . Jeśli chce zwolnić hamulec, naciska przycisk na końcu dźwigni (aby zwolnić zapadkę) i opuszcza go. To wszystko. Warto pamiętać, że przy awaryjnym zatrzymaniu samochodu przy pomocy hamulca ręcznego, nie zapalają się światła stop. Hamulec ręczny działa na tylne koła samochodu. Przy parkowaniu auta na wzniesieniu, należy stosować dodatkowe zabezpieczenie, aby odciążyć go. Jeśli teren pochyla się do tyłu, po wyłączeniu silnika i zaciągnięciu hamulca, warto wrzucić pierwszy bieg. Jeśli teren pochyla się do przodu - bieg wsteczny.

Budowa i działanie hamulca ręcznego

Hamulec ręczny (hamulec postojowy) wykorzystuje elementy mechaniczne. W przeciwieństwie do standardowego hamulca, nie wykorzystuje płynu hamulcowego. To zabezpieczenie na wypadek uszkodzenia układu hamulcowego i sytuacji, w której pojawia się tzw. „miękki pedał hamulca” (hamulec wpada w podłogę, bo z układu hamulcowego wyciekł płyn). Hamulec ręczny składa się z następujących elementów:

• Dźwigni hamulca, z elementami osłonowymi, zamontowanej w tunelu środkowym. Pod osłoną z tworzywa znajdują się elementy dodatkowe, takie jak oczko cięgna, dźwignia pomocnicza i sprężynki.
• Cięgna dwóch linek metalowych w osłonkach, tzw. pancerzykach z tworzywa sztucznego.
  
• Dźwigni w zaciskach hamulcowych tylnych kół.
  
• Elementów hamulca ręcznego, montowanych przy tarczach kotwicznych tylnych kół, zapożyczonych z konstrukcji hamulców bębnowych.

Jak działa hamulec ręczny?

Kierowca zaciąga dźwignię hamulca, a ta blokuje się dzięki metalowym zapadkom. Ruch dźwigni powoduje ruch dźwigni pośredniej. Ruch dźwigni pośredniej wywołuje ruch metalowego cięgna, który z kolei powoduje ruch dwóch linek hamulcowych (zaciągnięcie ich), którymi cięgno jest połączone z dźwigniami, zamontowanymi przy tylnych zaciskach hamulcowych. Ruch linek hamulcowych blokuje tarczo – bębny za pomocą szczęk hamulcowych. Stosuje się specjalne zaczepy, aby siła działająca na obydwa zaciski hamulcowe była jednakowa. Po co? Aby w razie hamowania awaryjnego rozkład siły hamowania był równomierny na obydwa zaciski. W przeciwnym razie tył samochodu, podczas hamowania z różną siłą, mógłby znosić.

W samochodach z tarczowym układem hamulcowym i standardowym hamulcem ręcznym, na tylnej osi montuje się tak zwane tarczo–bębny. Tarcze są wykorzystywane przez standardowy hamulec hydrauliczny. Z kolei bębny są wykorzystywane przez hamulec ręczny. \nMechanizm hamulca ręcznego zamontowany jest zazwyczaj na tarczy kotwicznej (zamontowanej za tarczą hamulcową), która jest połączona ze zwrotnicą koła. Stosuje się dźwigniowy układ rozpierający, działający tak samo, jak standardowe hamulce bębnowe. Różnica polega na tym, że w tym przypadku działa on po zaciągnięciu linki hamulca ręcznego. Na bęben hamulcowy działają szczęki hamulcowe, które powodują unieruchomienie auta.

Awarie hamulca ręcznego – objawy

Jest kilka typowych objawów awarii hamulca ręcznego.

• Konieczność bardzo mocnego zaciągania hamulca i coraz mniejsza jego skuteczność – hamulec należy wyregulować (sprawdzić naciąg linki) i skontrolować stan tarczo- bębnów na tylnej osi.
• Hałasy podczas pracy hamulca – należy skontrolować naciąg linek i wyregulować je. Hałas może też oznaczać brak smarów.
  
• Niewłaściwa praca hamulca ręcznego albo problemy z jego załączaniem lub rozłączaniem – należy sprawdzić stan linek hamulcowych i zacisków hamulcowych, a także sprężynek metalowych.
  
• Słabe działanie hamulca – możliwe zużycie tylnych tarczo-bębnów, szczęk, albo zbyt mały naciąg linek hamulcowych.
  
• Zamarznięcie linki hamulca ręcznego i zablokowanie jej. W trakcie jazdy na odsłoniętej części linki może pojawić się wilgoć, która następnie w nocy zamarznie. To spowoduje zablokowanie hamulca.
  
• Linki hamulcowe są najbardziej wrażliwym elementem hamulca ręcznego. Teoretycznie są one chronione przez pancerzyk z tworzywa. Jednak woda, brud i kurz często znajdują sposób, aby dostać się do środka. A wtedy linka się zaciera i zaczyna korodować. Pancerzyk może też ulec uszkodzeniu mechanicznemu.
  

Jednym z powodów awarii hamulca ręcznego jest to, że nie jest on używany. Kierowcy boją się z niego korzystać, w obawie zablokowania albo zamarznięcia. Hamulca ręcznego należy używać. I należy reagować w razie problemów z jego właściwą pracą. Ponieważ jest to mechanizm, mający bezpośrednio wpływ na bezpieczeństwo – jego naprawy należy zostawić fachowcom z warsztatów samochodowych.

Michał Lisiak