Co to jest sprzęgło Haldex i jak działa?
Sprzęgło Haldex znane jest w motoryzacji od ponad 25 lat, a jego popularność stale rośnie. W ostatnich latach jest stosowane w popularnych autach typu SUV, gdzie odpowiada za automatyczne załączanie napędu na tylną oś.
Sprzęgło Haldex zwiększa dzielność auta na drodze i zwiększa bezpieczeństwo, automatycznie załączając napęd na tylną oś. Nie powoduje za to zwiększonego zużycia paliwa (jak w autach z napędem na 4 koła) bo uruchamia się tylko w razie potrzeby i równie szybko się dezaktywuje. Bardzo ważne jest to, że aktywacja i dezaktywacja sprzęgła Haldex odbywa się w stu procentach automatycznie, bez jakiejkolwiek potrzeby ingerencji ze strony kierowcy auta.
Na przestrzeni lat konstrukcja sprzęgła Haldex ulegała ewolucji, gdyż do samochodów wchodziły coraz bardziej zaawansowane systemy bezpieczeństwa aktywnego.
Budowa sprzęgła Haldex
Na początek warto opisać podzespoły dodatkowe, bez których sprzęgło nie mogłoby działać:
• Przekładnia kątowa przy skrzyni biegów, zamontowanej wraz z silnikiem z przodu samochodu.
• Wał napędowy, łączący przekładnię kątową ze sprzęgłem Haldex. Dla bezpieczeństwa jego pracy i zabezpieczenia go przed niekorzystnym działaniem sił skrętnych, stosuje się podpory wału napędowego. To proste konstrukcyjnie elementy, które składają się z metalowej obudowy z elementem montażowym, gumowego wypełnienia i zamontowanego pośrodku łożyska.
• Samo sprzęgło Haldex, zamontowane przy tylnej osi, a dokładnie przy dyferencjale tylnej osi.
Napęd ze skrzyni biegów jest podczas jazdy przenoszony na wał napędowy. Jest on załączany do tylnej osi auta przez samo sprzęgło Haldex. Podzespół pierwszej generacji był produkowany od 1998 do 2001 roku. Jego głównymi elementami składowymi były: mokre sprzęgło wielopłytkowe, pompa hydrauliczna z siłownikiem i zawór regulacyjny, elektrycznie sterowany. Przy zaistnieniu odpowiednich warunków (np. ruszania albo przyspieszania na śliskiej drodze) pompa hydrauliczna, napędzana przez wał napędowy, rozpoczynała wytwarzanie ciśnienia specjalnego płynu hydraulicznego. Ciśnienie to pozwalało uruchomić siłownik hydrauliczny i załączyć mokre sprzęgło. Po jego załączeniu napęd z silnika był przekazywany także na tylną oś. W specyficznych warunkach, kiedy to przednie koła niemalże traciły przyczepność, nawet ponad 90 procent mocy mogło być przekazywane na tylne koła.
W latach 2001 – 2006 pompa hydrauliczna została zastąpiona przez pompę z zaworami, których stopień otwarcia był sterowany elektronicznie. W latach 2006 – 2007 do wnętrza sprzęgła Haldex wróciła pompa hydrauliczna, napędzana przez wał. Jednak zastosowano tam również pompę elektryczną. Dzięki temu system ESP (chroniący przed poślizgiem podsterownym i nadsterownym) oraz system ASR (chroniący przed poślizgiem kół napędzanych) mogły w razie konieczności załączyć napęd na tylną oś, aby auto odzyskało przyczepność, aby lepiej poruszało się podczas pokonywania zakrętów i aby móc je wyprowadzić z poślizgu. W latach 2007-2012 usunięto pompę elektryczną. Zamiast niej zastosowano pompę elektryczną i akumulator ciśnienia oleju. Po 2012 roku zastosowano w pełni elektryczne sterowanie. Dzięki temu napęd na tylną oś może być załączany błyskawicznie.
Kierowca, który ma auto ze sprzęgłem Haldex, powinien przede wszystkim dbać o to, aby regularnie (zgodnie z zaleceniami producenta) wymieniać w nim specjalny płyn (tak zwany płyn przekładniowy Haldex albo płyn Haldex).
Michał Lisiak