Dlaczego turbosprężarki się psują?
Z większości poradników można dowiedzieć się, jakie są objawy awarii turbosprężarki i jak ją naprawić albo zregenerować. My zastanowimy się nad tym, jakie są przyczyny awarii turbosprężarki i co powoduje, że w niektórych autach trzeba ją wymienić już po niewielkim przebiegu? Czy prawdą jest, że to sam kierowca przyczynia się do przyspieszonego zniszczenia turbiny w swoim aucie?
Turbosprężarka pracuje w bardzo ciężkich warunkach, jest narażona na działanie wysokich temperatur i wysokiego ciśnienia. Potrzebuje smarowania, które ratuje ją przed zatarciem i przegrzaniem. Olej silnikowy to jej jedyne chłodziwo.
Awaria turbosprężarki może zrujnować budżet, bo ten element w samochodzie jest drogi. W zależności od typu samochodu i rodzaju silnika, za nową turbosprężarkę trzeba zapłacić od ok. 2000 zł do ok. 5000 zł. To nie wszystkie koszty, bo trzeba policzyć też montaż oraz wymianę intercoolera (chłodnicy powietrza doładowanego).
Budżet może uratować regeneracja turbosprężarki, która kosztuje średnio od 600 do 1000 zł, w zależności od rodzaju turbiny (droższa jest regeneracja turbosprężarek ze zmienną geometrią łopatek). W tym przypadku także trzeba doliczyć koszt montażu i wymiany intercoolera. Zaleca się wymianę oleju silnikowego, wraz z filtrem.
Turbosprężarka – podzespół prosty i wytrzymały. Ale wszystko ma swoje granice
Budowa turbosprężarki jest bardzo prosta. To są dwa wirniki, zamontowane na jednej osi, która jest łożyskowana. Całość jest zamknięta w metalowej obudowie. Jeden wirnik jest napędzany przez spaliny; drugi (koło kompresji) spręża powietrze zasysane przez układ dolotowy.
Turbosprężarka jest smarowana przez olej silnikowy, dostarczany z silnika przez jeden wąż i odprowadzany przez inny. W starszych turbosprężarkach stosowano zawór ciśnienia, żeby turbina nie musiała się kręcić jak szalona, jeśli silnik nie potrzebuje dużych ilości powietrza. W nowszych zastosowano koło zmiennych łopatek, sterowane przez tzw. kierownicę.
Awaria turbosprężarki – przyczyny niezależne od kierowcy
Żaden podzespół nie jest wieczny. A tym bardziej taki, który pracuje w bardzo trudnych warunkach, jak turbosprężarka, dlatego przy większych przebiegach (rzędu 200 – 300 tys. kilometrów) turbosprężarka może ulec awarii ze względu na zużycie eksploatacyjne. Jednak przy odpowiednim serwisowaniu turbiny i jej eksploatacji, jedynym powodem awarii mogą być zużyte łożyska. Przez to regeneracja turbosprężarki jest prosta, a jej cena – niewygórowana.
Może się zdarzyć, że producent samochodu użył wadliwej turbosprężarki na pierwszy montaż. Przez to jej podatność na awarię jest wyższa. To jednak zdarza się wyjątkowo rzadko w przypadku samochodów znanych producentów.
W niektórych modelach turbin dochodziło do blokowania się smoka olejowego na przewodzie olejowym turbiny. Powodowało to utrudniony dopływ oleju do turbiny i powodowało jej przyspieszone zużycie albo zatarcie. Najnowsze modele turbosprężarek ze zmienną geometrią, są sterowane elektronicznie. W ich przypadku powodem awarii (niezależnym od kierowcy) mogą być problemy z elektroniką.
Awaria turbosprężarki – przyczyny zależne od kierowcy samochodu
Sposób jazdy jest w stu procentach zależny od kierowcy i może wpłynąć na przyspieszone zużycie turbosprężarki. O czym kierowca musi pamiętać?
• Silnik musi pracować od 30 do 60 sekund na biegu jałowym, zanim zostanie wyłączony. Dzięki temu turbosprężarka się schładza. Jeśli silnik zostanie wyłączony od razu, dochodzi do koksowania oleju silnikowego. Osadzający się koks jest jedną z najczęstszych przyczyn zniszczenia turbiny.
• Należy pamiętać, aby jeździć z większą prędkością po rozgrzaniu silnika. To chroni silnik i turbinę. Po osiągnięciu temperatury roboczej przez jednostkę napędową, olej silnikowy jest rozprowadzany pod właściwym ciśnieniem. I trafia do wszystkich węzłów smarowania, w tym do turbiny.
Niestety, nie zawsze da się to zrobić, np. gdy postój przy autostradzie, na MOP trwa do 30 minut, silnik wystygnie. Potem kierowca rusza, wjeżdża na autostradę i… musi rozwinąć dużą prędkość. To niszczy silnik i turbinę.
Wszystkie problemy z olejem silnikowym są także zależne od kierowcy. Najważniejsze z nich, to:
• Stosowanie niewłaściwego oleju o nieodpowiedniej specyfikacji, niezgodnej z zaleceniami producenta auta. Taki olej inaczej się rozprowadza i powoduje przyspieszone zużycie silnika oraz turbiny.
• Stary olej, który nie był przez długi czas wymieniany, niesie ze sobą zanieczyszczenia (filtr oleju ma też ograniczoną wytrzymałość) i gorzej się rozprowadza. Poza tym jest zanieczyszczony przez uboczne produkty spalania paliwa, samo paliwo, laki itd. Taki olej gorzej smaruje silnik i turbinę.
Wszelakiego typu problemy ze smarowaniem, mające źródło w źle dobranym, starym oleju, albo zbyt małym poziomie oleju w układzie, mają fatalny wpływ na silnik i na turbinę.
Problemy z filtrem cząstek stałych DPF / FAP także mają wpływ na przyspieszone zużycie turbosprężarki. Zapchany filtr cząstek stałych DPF / FAP powoduje wzrost ciśnienia zwrotnego spalin, które nie mogą się wydostać ze względu na zapchane kanaliki przez sadzę. To może powodować wyższą temperaturę kolektora wydechowego i samego silnika, a także prowadzić do wycieków oleju silnikowego.
Zużyte wtryskiwacze wtrysku bezpośredniego (np. common rail w dieslach) także mogą przyspieszać zużycie turbosprężarki. Jeśli doszło do uszkodzenia wtryskiwaczy, które powoduje przelewanie paliwa (tzw. lejące wtryskiwacze), będzie to powodować większą produkcję spalin. A te będą powodować osiąganie przez turbinę większej prędkości obrotowej.
Turbiny mogą ulegać przyspieszonemu zużyciu po przeprowadzonym chiptuningu silnika, czyli po komputerowym podniesieniu jego mocy, zwiększeniu dawki paliwa i ciśnienia doładowania, generowanego przez turbinę. Zmiana ciśnienia doładowania może przekroczyć możliwości turbiny.
Turbosprężarka może bezawaryjnie służyć do ok. 250 – 300 tys. km przebiegu, tak samo, jak wtryskiwacze, czy dwumasowe koło zamachowe. Wymaga jednak odpowiedniego traktowania auta i odpowiedniego serwisowania.
Michał Lisiak